Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay đang rất sôi động. Đối với các nhà đầu tư mới lần đầu tham gia thị trường vẫn còn thiếu nhiều kiến thức về các loại lệnh chứng khoán cơ bản. Bài viết này sẽ điểm nhanh toàn bộ các loại lệnh chứng khoán cơ bản cũng như những khái niệm khi nhà đầu tư tham gia các phiên giao dịch.
I. Phiên giao dịch chứng khoán là gì? Thời gian đặt lệnh chứng khoán như thế nào?
1. Phiên giao dịch chứng khoán là gì?
Là thời gian mà NĐT có thể mua bán chứng khoán.
Đơn giản: Giống thời gian diễn ra họp chợ, hay thời gian mở cửa đóng cửa ở shop.
2. Thời gian đặt lệnh chứng khoán như thế nào?
Bắt đầu từ 9h00 đến 14h45, nghỉ trưa từ 11h30 đến 13h00, từ thứ 2 đến thứ 6. Cụ thể:
Sàn HOSE:
- Phiên mở cửa: 9h00 – 9h15
- Phiên liên tục buổi sáng: 9h15 – 11h30
- Phiên liên tục chiều: 13h00 – 14h30
- Phiên đóng cửa: 14h30 – 14h45
Sàn HNX:
- Buổi sáng: Phiên liên tục kéo dài 9h00 – 11h30
- Buổi chiều: Tương tự sàn HOSE
Các lệnh thường sử dụng ở các phiên giao dịch:
Phiên định kì có các lệnh: LO, ATO, ATC
Phiên liên tục có các lệnh: LO, MP
3. Nguyên tắc khớp lệnh giao dịch chứng khoán
Mọi lệnh mua và bán chứng khoán đều theo một nguyên tắc ưu tiên về giá và thời gian được thực hiện trên hệ thống như sau :
- Ưu tiên về giá: đó là lệnh mua sẽ có mức giá cao hơn/lệnh bán có mức giá thấp hơn được ưu tiên thực hiện trước.
- Ưu tiên về thời gian: đó là đối với trường hợp các lệnh mua hoặc lệnh bán có cùng mức giá thì lệnh nào nhập vào hệ thống giao dịch trước thì sẽ được ưu tiên thực hiện trước.
II. Lệnh giao dịch chứng khoán là gì? Có các lệnh giao dịch chứng khoán nào?
1. Lệnh giới hạn – lệnh LO là gì?
Lệnh LO –(Limit Order) là lệnh mua bán cổ phiếu tại một mức giá xác định hoặc tốt hơn.
Lệnh LO ghi giá cụ thể, hiệu lực từ khi đặt lệnh đến hết ngày giao dịch hoặc đến khi lệnh bị hủy bỏ.
Ví dụ: Bạn muốn bán chiếc điện thoại Samsung giá 10 triệu và mua chiếc Iphone giá tầm 30 triệu đồng. Thì lệnh giới hạn (LO) được hiểu như sau:
Lệnh LO bán Samsung là 10 triệu: Tức chỉ bán điện thoại Samsung khi ai đó mua cao hơn hoặc bằng 10 triệu (>=10 triệu). Không bán cho ai đặt giá thấp hơn 10 triệu.
Lệnh LO mua Iphone 30 triệu: Chỉ mua Iphone nếu ai đó bán giá thấp hơn hoặc bằng 30 triệu (<= 30 triệu). Không đồng ý mua khi giá cao hơn 30 triệu.
Vậy nên:
Ai mua giá cao hơn thì được ưu tiên đặt trước
Ai bán giá thấp hơn thì được ưu tiên đặt trước.
2. Lệnh thị trường (MP) là gì?
Lệnh thị trường là lệnh mua bán ở bất cứ giá nào tại thời điểm giao dịch.
Bên mua chấp nhận mua với bất cứ giá nào
Bên bán chấp nhận bán với bất cứ giá nào
Được sử dụng trong phiên giao dịch liên tục
Cụ thể:
Là lệnh thị trường trong phiên khớp lệnh liên tục tại sàn HOSE
Trình tự khớp lệnh của lệnh MP:
TH1: Không có lệnh đối ứng (nghĩa là rao bán mà không có ai mua, muốn mua mà không ai bán) => Lệnh bị hủy
TH2: Có lệnh đối ứng:
Xét giá tốt nhất (ai bán giá thấp hơn, ai mua giá cao hơn) => theo thứ tự ưu tiên lệnh MP đều khớp lệnh trước=> kết thúc lệnh
Khối lượng MP còn thì chuyển sang lệnh LO
Các lệnh MTL, MOK, MAK
Trong phiên khớp lệnh liên tục tại sàn HNX
- Lệnh MTL: là lệnh thị trường sau khi khớp lệnh còn dư thì chuyển sang lệnh LO.
- Lệnh MOK: là lệnh thị trường nếu tất cả không khớp lệnh thì lệnh bị hủy, hoặc tất cả hoặc không.
- Lệnh MAK: là lệnh thị trường thực hiện toàn bộ, nó còn dư thì phần dư bị hủy sau khi khớp lệnh.
Lệnh ATO, ATC – giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định và chỉ áp dụng trong phiên giao dịch định kỳ.
Lệnh ATO (At The Openning) là lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá mở cửa (lệnh đặt mua hoặc đặt bán chứng khoán tại mức giá tại thời điểm mở cửa). Lệnh ATO bao giờ cũng được ưu tiên trước lệnh giới hạn trong khi khớp lệnh.
Nếu chỉ có lệnh ATO trên sổ lệnh thì đợt khớp lệnh định kỳ xác định giá thời điểm mở cửa sẽ không xác định được giá khớp lệnh.
Lệnh ATO sẽ được nhập vào hệ thống giao dịch trong suốt thời gian khớp lệnh định kỳ nhằm để xác định giá mở cửa. Tiếp đó, sẽ tự động tự hủy bỏ sau thời điểm xác định được giá mở cửa. Nếu lệnh không được thực hiện hoặc không được thực hiện hết.
Lệnh ATC (At The Closing) được hiểu nhanh là lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá đóng cửa hay được hiểu kỹ hơn là lệnh đặt mua hoặc đặt bán chứng khoán tại thời điểm mức giá đóng cửa. Trong khi so khớp lệnh thì lệnh ATC được ưu tiên trước lệnh giới hạn.
Nếu chỉ có lệnh ATC trên sổ lệnh thì đợt khớp lệnh định kỳ chỉ xác định được giá đóng cửa sẽ không xác định được giá khớp lệnh.
Sau khi hết phiên, lệnh sẽ tự động tự hủy bỏ và không được thực hiện hoặc không được thực hiện hết.
Lệnh điều kiện (lệnh chờ)
Lệnh chờ là lệnh được giới hạn nhưng duy trì trong nhiều ngày cho đến khi lệnh được khớp hoặc hết thời gian cho phép khách hàng lựa chọn khi đặt lệnh mà chưa được khớp.
Trường hợp trong ngày giao dịch lệnh sẽ được đưa lên sàn đối với thời gian duy trì lệnh giới hạn như sau:
- Giá được nằm trong khoảng trần/sàn
- Chắc chắn phải đáp ứng các điều kiện khác của một lệnh thông thường ( sức mua, khối lượng..)
- Cuối cùng, lệnh có thể được khớp từng phần và phần còn lại sẽ vẫn tiếp tục còn hiệu lực.
Lệnh khớp lệnh sau giờ (PLO)
Lệnh PLO là lệnh mua hoặc lệnh bán chứng khoán với mức giá tại thời điểm đóng cửa (sau khi kết thúc phiên khớp lệnh định kỳ đóng cửa).
Lệnh PLO chỉ được được phép nhập vào hệ thống trong phiên giao dịch sau giờ.
Lệnh PLO sẽ được khớp ngay khi nhập vào trong hệ thống nếu có lệnh đối ứng chờ sẵn. Giá được thực hiện là giá đóng cửa trong ngày giao dịch và không được phép sửa hay hủy.
Đối với những trường hợp, khi trong phiên khớp lệnh liên tục và khớp lệnh định kỳ cùng đóng cửa thì không xác định được giá thực hiện khớp lệnh và lệnh PLO sẽ không được phép nhập vào hệ thống.
III. Tổng kết
- Tại phiên định kỳ: lệnh ATO, ATC được ưu tiên trước
- Tại phiên liên tục: lệnh thị trường (lệnh MP, MTL, MOK, MAK) được ưu tiên trước.
- Lệnh thường dùng nhất: Lệnh LO – thích mua bán giá nào thì đặt giá đó.